ChatGPT glipt langs docenten:
'Ik gebruik het om snel huiswerk te maken'
Sophie Moerland
redacteur Binnenland
Scholieren gebruiken de geavanceerde tekstgenerator ChatGPT voor allerlei huiswerkopdrachten, zonder dat docenten daardoorheen prikken. Bij de NOS meldden zich ruim 250 scholieren die bevestigen de software te gebruiken voor schoolopdrachten. Op een enkele uitzondering na zeggen de betrokken scholieren, na een oproep die NOS Stories verspreidde, niet te worden gepakt.
Het gaat om losse alinea's en antwoorden op deelvragen, maar ook om complete verslagen, werkstukken en essays die aan ChatGPT worden 'uitbesteed'. Scholieren gebruiken ChatGPT ook om spelfouten uit hun teksten te halen of om op ideeën te komen.
Een docent gaat echt niet controleren wat mijn eigen woorden precies zijn.
"Ik gebruik het om snel mijn huiswerk te kunnen maken", zegt een leerling uit 3 havo die anoniem wil blijven. "Er staat vaak bij een opdracht: vertel het in je eigen woorden. Dan gaat een docent echt niet controleren wat mijn eigen woorden precies zijn." Naar eigen zeggen gebruikt hij de tool om de haverklap.
Hoe groot het probleem is en hoeveel leerlingen frauderen met ChatGPT, is onbekend. Maar de Nijmeegse docent Furkan Sogut maakt zich zorgen. Hij geeft Nederlands, een van de vakken waarvoor de scholieren vaak ChatGPT zeggen te gebruiken. "Ik wil natuurlijk niet uitgaan van de slechte bedoelingen van leerlingen, maar ik kan niet zien of ze iets zelf hebben geschreven."
Machteloos
Dat komt ook doordat bestaande plagiaatdetectie machteloos staat tegenover ChatGPT. Die plagiaatdetectie werkt door te kijken of teksten in bijvoorbeeld werkstukken ergens anders voorkomen: in werkstukken van andere leerlingen, of op internet.
Maar ChatGPT genereert zelf teksten, die niet ergens anders identiek terug te vinden zijn. Eén scholier zegt ChatGPT expliciet hiervoor te gebruiken: andermans huiswerk gaat erin, en er komt een compleet nieuwe versie uit met exact dezelfde inhoud - maar dan zonder dat plagiaatdetectie alarm slaat.
"Wij kunnen dit als school niet zelf oplossen", zegt Sogut. "Er moet een landelijke oplossing komen." Dat scholieren zelf hun teksten schrijven, is volgens Sogut belangrijk om te kunnen toetsen of leerlingen de taal goed beheersen. "Niet of ChatGPT het Nederlands goed beheerst."
Zo laat een leerling uit de vierde klas van het vwo weten dat hij zijn poëzie-analyse aan ChatGPT heeft uitbesteed. "Ik moest volgens de opdracht mijn mening geven, daar is ChatGPT nog niet zo goed in. Dat heb ik herschreven. Maar het theoretische deel was prima, dat kon ik zo kopiëren."
Sogut heeft zijn hoop gevestigd op websites die kunnen herkennen of teksten door kunstmatige intelligentie zijn geschreven. Dat kan doordat "menselijke" teksten minder voorspelbaar in elkaar zitten, zowel qua woordkeus als zinsopbouw. In het Engels is al een aantal tools beschikbaar die dat kunnen.
Boekvlog in plaats van verslag
Volgens Robert Chamalaun, docent Nederlands en voorzitter van de afdeling Nederlands van de vakorganisatie Levende Talen, denken sommige scholen al aan maatregelen. "Leerlingen moeten dan bijvoorbeeld teksten op school schrijven."
Een andere eis kan het gebruik van recente bronnen zijn. ChatGPT kent alleen bronnen tot en met 2021. Op nieuwere data is het model niet getraind. "Je kunt leerlingen dan vragen om minimaal vier bronnen uit 2022 te gebruiken." Maar als ChatGPT wordt bijgewerkt met nieuwere data, is dat mogelijk alweer achterhaald.
Sogut wil graag samen met zijn leerlingen nadenken over oplossingen, bijvoorbeeld een boekvlog in plaats van een boekverslag. "We willen het gesprek met onze leerlingen juist aangaan."
Nieuw is valsspelen door scholieren overigens niet, tekent docent Nederlands Laura Borghols aan. "Leerlingen worden ook wel geholpen door een ouder of een broer", zegt Borghols. "Of ze gebruiken tijdens proefwerken een smartwatch. Elke paar jaar is er wel weer wat nieuws."
